سیارک سرِس

سرس نام تنها سیاره کوتوله و خرد سیاره‌ای است که درون سامانه خورشیدی وجود دارد و همچنین بزرگترین سیارک این سامانه به شمار می‌رود.

خرد سیاره سرس (Ceres) جرمی سنگی-یخی با قطر 950 کیلومتر است و گفته می‌شود که کوچکترین سیاره کوتوله‌ است که تا‌کنون شناسایی شده‌است. این جرم که در ژانویه سال 1801،‌یعنی در حدود 212 سال پیش توسط جوزپه پیاتسی کشف شده،‌ اولین سیارکی به شمار می‌رود که توسط انسان شناسایی شده است، البته در زمان خود سرس یک سیاره معرفی شده بود. نام این سیارک از نام الهه کشاورزی،‌محصول و عشق مادری در اساطیر رومی برگرفته شده است.

سطح سرس ترکیبی از یخ و مواد معدنی هیدراته از قبیل کربنات و رس است. لایه‌بندی بدنه این سیارک متشکل از هسته‌ای سنگی، جبه یخی و اقیانوسهایی از آب مایعدر زیر لایه رویی است. درخشش این سیارک به اندازه‌ای کم است که مشاهده آن از روی زمین با چشم غیر مسلح بسیار دشوار است، مگر اینکه در مکانی کاملا تاریک اقدام به رصد آن شود.

فضاپیمای بدون سرنشین داون که در تاریخ 27 سپتامبر 2007 توسط ناسا به فضا پرتاب شده است،‌ اولین پرژه اکتشافی بر روی این سیارک را انجام خواهد داد و انتظار می‌رود این فضاپیما درسال 2015،‌در حدود دو سال به سرس برسد. این فضاپیما در تاریخ پنجم سپتامبر 2012 سیارک وستا را ترک کرده و راهی سیارک سرس شد.

نظریه ابتدایی احتمال وجود سیاره‌ای در میان مریخ و مشتری اولین بار در سال 1772 توسط جان الرت بود ارائه شد؛ پیش از آن نیز کپلر در سال 1596 به وجود فضایی خالی میان این دو سیاره اشاره کرده بود. در نهایت جوزپه پیاتسی از آکادمی پالرمو در سیسیل سرس را در اول ژانویه سال 1801 کشف کرد. در آن زمان موقعیت سرس تغییر پیدا کرده بود و آنقدر به خورشید نزدیک شده بود که دیگر اخترشناسان قادر به تایید یافته پیاتسی نبودند اما در نهایت دو اخترشناس به نامهای ون‌زاک و هاینریش اولبرس در تاریخ 31 دسامبر 1801 موفق به رصد دوباره این سیارک شدند.

طبقه‌بندی سرس از زمانی که کشف شد بارها تغییر پیدا کرد اما این جرم کیهانی برای نیم قرن به عنوان یک سیاره در کتاب‌ها و جدول‌های اخترشناسان باقی ماند. اما پس از اینکه نام سیارک یا خرد سیاره (Asteroid) در سال 1802 توسط هرشل برای این نوع از اجرام ابداع شد،سرس نیز تحت سیستم مدرن شماره‌گذاری سیارک‌ها قرار گرفت.

درسال 2006 تلاش‌هایی برای سیاره نامیدن سرس انجام گرفت که توسط اتحادیه بین‌المللی نجوم رد شد و این جرم در عوض به دلیل نداشتن مدار مختص به خود یک سیاره کوتوله نامیده شد. با این همه این جرم به نامهای خرد سیاره،‌سیارک و سیاره کوتوله نامیده می‌شود.

سرس بزرگترین جرم موجود در کمربند سیارکها در میان مشتری و مریخ به شمار می‌رود که احتمال وجود آب در آن گمانه‌زنی‌هایی درباره امکان وجود حیات در سرس به وجود آورده است.